Inleiding
Op 27 januari 2023 spreekt de Ondernemingskamer van het Gerechtshof Amsterdam een uniek vonnis uit. Gerard Sanderink verliest het laatste aandeel in zijn IT-bedrijf Centric Holding B.V. (hierna: Centric). Het aandeel wordt overgedragen aan een beheerder.1 Niet eerder heeft de Ondernemingskamer op deze wijze een belangrijke aandeelhouder en tevens oprichter buiten spel gezet. Hoe kon dit gebeuren? En wat betekent de overdracht van zijn laatste aandeel voor Sanderink?
Onrust binnen Centric
Sanderink richtte in 1992 het IT-bedrijf Centric op. Centric werd met 2500 werknemers een van de grootste IT-bedrijven in Nederland door het verzorgen van vitale IT-diensten voor vele publieke en semipublieke organisaties, waaronder de Nederlandse overheid.2 Echter, in 2018 begon onrust te ontstaan binnen Centric. In dat jaar kreeg Sanderink ook een relatie met Rian van Rijbroek, zelfbenoemd cybersecurity-expert en financieel specialist. De onderneming begon onderdeel te worden van meerdere civielrechtelijke procedures in de privésfeer van Sanderink. In de procedures werd Van Egten, de ex-vrouw van Sanderink, beschuldigd van diefstal en fraude binnen DSS (Dutch Solar Systems). Deze aanklachten leidden tot tegenaanklachten door Van Egten, waarbij Van Egten in het gelijk werd gesteld. Sanderink kreeg daarom een verbod opgelegd tot het uiten van niet-onderbouwde beschuldigingen en het verspreiden van rapporten over Van Egten met betrekking tot de diefstal en fraude en hij moest diverse dwangsommen betalen. Vervolgens kwam uit dat Centric een beslaglegging en claim had gelegd ten laste van Van Egten in verband met vermeend omzetverlies door haar toedoen. Een opvallend detail bij deze claim is dat het bedrag precies gelijk is aan het totaalbedrag van de dwangsommen die Sanderink haar verschuldigd was. De rechter maakte dan ook korte metten met de claim door te oordelen dat Centric misbruik van het recht had gemaakt.3
En daar houdt de onrust niet op. In een paar jaar tijd vetrokken meerdere topmensen binnen het bedrijf of werden zij ontslagen. De ontslagen en de vertrekken zijn allemaal te herleiden tot een conflict met Sanderink. Dit tezamen zorgde voor veel negatieve media-aandacht, waardoor grote klanten bij Centric dreigden weg te gaan. Bovendien besloot de verzekeraar de cyber security polis te beëindigen en trok de accountant zich terug zolang Sanderink een machtspositie heeft binnen Centric.
Hoewel Sanderink in januari 2021 zelf besloot zijn functie neer te leggen, kwam hij in oktober 2022 op die beslissing terug. Sanderink benoemde zichzelf namelijk opnieuw als niet-uitvoerend bestuurder en als voorzitter van de raad van bestuur. Deze terugkeer van Sanderink leidde zelfs tot Kamervragen en het Openbaar Ministerie (hierna: OM) besloot om Sanderink een ultimatum te stellen: als Sanderink niet terugtrad als niet uitvoerende bestuurder zou het OM een verzoek tot enquĂȘte indienen. Sanderink gaf geen gehoor aan het ultimatum. Om redenen van openbaar belang volgde daarom het verzoekschrift tot het indienen van enquĂȘte. Het OM heeft namelijk een civiele toezichtstaak op ondernemingen in het geval twijfel is ontstaan over de juiste gang van zaken en het gevoerde beleid. Op deze manier streeft het OM naar herstel van de gezonde verhoudingen binnen bedrijven. Van deze bevoegdheid, die volgt uit art. 2:345 lid 2 BW, had het OM al twintig jaar geen gebruik meer gemaakt.
EnquĂȘteverzoek door het OM
Naar aanleiding van het verzoekschrift van het OM schorst de Ondernemingskamer op 3 november 2022 bij onmiddellijke voorzieningen Sanderink als bestuurder en benoemt zij tijdelijk twee andere bestuurders. Ook beslist de Ondernemingskamer dat de aandelen van Sanderink ten titel van beheer worden overgedragen aan een beheerder, waarbij een aandeel uitgezonderd is.4 De Ondernemingskamer kan slechts onder bepaalde voorwaarden onmiddellijke voorzieningen treffen. Zo dienen er naar voorlopig oordeel gegronde redenen te bestaan voor twijfel aan een juist beleid en juiste gang van zaken en dient de toestand van de vennootschappen het treffen van de onmiddellijke voorzieningen te vereisten door zwaarwegende redenen. Volgens de voorzitter van de Ondernemingskamer zou Sanderink niet meer in staat zijn rationele beslissingen in het belang van Centric te kunnen nemen en kan hij zijn zakelijke belangen niet meer los houden van zijn privĂ© conflict met Van Egten.5 Daarnaast zijn de Nederlandse activiteiten van Centric verlieslatend door hoge kosten van de noodzakelijke inhuur van mensen om weggaand personeel op te vangen. âSanderink brengt de continuĂŻteit van Centric in gevaarâ, aldus de voorzitter. Bovendien is het maatschappelijk belang om Centric in stand te houden te groot om niet in te grijpen.
Ook draait de Ondernemingskamer het besluit van Sanderink terug waarbij de andere niet-uitvoerend bestuurder door Sanderink een dag voor de behandeling van de zaak was geschorst. Reden voor de schorsing zou de steun voor het enquĂȘteverzoek van het OM zijn.
Het laatste aandeel
Na de uitspraak van de Ondernemingskamer op 27 januari is Sanderink ook zijn laatste aandeel kwijt.6 De Ondernemingskamer bevestigt daarbij het op 3 november 2022 voorshands geoordeelde dat er gegronde redenen bestaan voor twijfel aan een juist beleid en juiste gang van zaken binnen Centric.7 De Ondernemingskamer herhaalt hierbij grotendeels de eerdere overwegingen, zoals 8
Het besluit van de Ondernemingskamer wijkt af van eerdere uitspraken, waarbij doorgaans het laatste aandeel niet wordt weggenomen. Sanderink kan de aandelen weer in bezit krijgen na afloop van de procedure, aangezien het om een voorlopige voorziening gaat. Het overdragen van het aandeel ten titel van beheer houdt in dat de bijbehorende vennootschapsrechtelijke bevoegdheden worden overgedragen aan een beheerder. De door de Ondernemingskamer benoemde beheerder mag daarom de aandeelhoudersvergaderingen bijwonen, daar het woord voeren en heeft stemrecht. Wel dient de beheerder Sanderink op de hoogte te houden over de besluitvorming in de vergadering.
Het recht op dividenden, rechten met betrekking tot de geschillenregeling, de uitkoopprocedure en voorkeursrechten blijven echter ongewijzigd. De overdracht brengt geen verandering in de vermogensrechtelijke rechten over het aandeel.9 Voor de eigenaar van het aandeel is het belangrijk dat de overdracht niet vermogensrechtelijk is. In het geval de beheerder failliet zou gaan zouden schuldeisers immers verhaal kunnen halen op de aandelen, omdat deze binnen het vermogen van de beheerder vallen.
Naast de handhaving van de onmiddellijke voorzieningen en de overdracht van het laatste aandeel honoreert de Ondernemingskamer ook het verzoek tot het instellen van een onderzoek naar het beleid en de gang van zaken binnen Centric over de periode vanaf 1 januari 2018 tot 3 november 2022.10
Hoe nu verder?
Inmiddels hebben Centric en Van Egten een regeling getroffen. Hiermee hoopt de nieuwe topman van Centric dat de rust binnen het bedrijf voor lange termijn terugkeert. Details over de inhoud van de regeling zijn vertrouwelijk en daardoor onbekend.11 Met de regeling lijkt in ieder geval een eind te komen aan het langslepende juridische conflict, dat grotendeels de onrust binnen Centric veroorzaakte. De vraag is alleen of voor Sanderink hierdoor opnieuw de mogelijkheid ontstaat om een positie als bestuurder dan wel aandeelhouder te verwerven binnen Centric. Momenteel reikt zijn positie niet verder dan het ontvangen van mededelingen vanuit de beheerder van zijn aandelen en enkele vermogensrechtelijke aandeelhoudersrechten. Om opnieuw stemrecht en het recht op het bijwonen van de aandeelhoudersvergaderingen te verkrijgen lijkt het mij belangrijk dat Sanderink weer het vertrouwen terugwint van de betrokken partijen. Desalniettemin ligt bij de Ondernemingskamer inmiddels ook een verzoek tot permanente schorsing van Sanderink als bestuursvoorzitter bij bouwbedrijf Strukton en ingenieursbureau Oranjewoud. De schorsing zou nodig zijn voor rust en stabiliteit binnen de bedrijven.12 Het is nu aan de Ondernemingskamer om te oordelen of de belangen van Centric en Strukton gediend zijn met de positie van Sanderink als bestuurder dan wel aandeelhouder.
Meer weten? Luister de podcast Het verhaal van Gerard Sanderink in FD Achter Gesloten Deuren.
1 Hof Amsterdam 27 januari 2023, ECLI:NL:GHAMS:2023:149.
2 Hof Amsterdam 3 november 2022, ECLI:NL:GHAMS:2022:3139.
3 Rb. Overijssel 2 mei 2022, ECLI:NL:RBOVE:2022:1415.
4 Hof Amsterdam 3 november 2022, ECLI:NL:GHAMS:2022:3139.
5 H. De Kluiver, âOver de belangen en zorgplichten in het ondernemingsrecht en uitdagende afwegingen in een duurzaamheidsperspectiefâ, NJB 2023/1079 24 april 2023.
6 Hof Amsterdam 27 januari 2023, ECLI:NL:GHAMS:2023:149.
7 Hof Amsterdam 27 januari 2023, ECLI:NL:GHAMS:2023:149, r.o. 3.5.
8 Hof Amsterdam 27 januari 2023, ECLI:NL:GHAMS:2023:149, r.o. 3.7. en 3.9.
9 Hof Amsterdam 30 april 2019, ECLI:NL:GHAMS:2019:1535.
10 Hof Amsterdam 27 januari 2023, ECLI:NL:GHAMS:2023:149, r.o. 3.10.
11 âCentric en mevrouw Van Egten hebben een regeling bereiktâ, te vinden op centric.eu.
12 Sdu Nieuws Ondernemingsrechtpraktijk 2023/144, 28 april 2023.